خانواده شیعی » پدر و مادر »

بهترین دعا برای والدین

در وجوب نیکی به والدین و دعای خیر برای آنان فرقی بین زنده بودن و بعد از مرگشان نیست؛ یعنی فرزند وظیفه دارد همیشه از درگاه پروردگار برای آنان دعا و استغفار نماید.

رضایت والدین در سرنوشت دنیای انسان باعث گشایش روزی، افزایش عمر و دفع مرگ‌های بد است. اگر پدر و مادر از انسان راضی باشند، نخستین هدیه‌ای که نصیب شخص می‌شود، حصول رضایت خداست و در مرحله بعد، این رضایت والدین نقش و تأثیر مثبت و سازنده‌ای در زندگی دنیوی داشته است.
و یکی از راه‌های به دست رضایت والدین این است که در حق آنها، چه زنده و چه مرده، دعا کنیم. بنابراین باید بدانیم کدام دعاها بهترین دعا برای پدر و مادر است؟ و بهترین فرزند بعد از فوت پدر و مادر کیست؟ و چه وظایفی بعد از مرگ والدین بر عهده فرزند است؟ که در این نوشتار کوتاه سعی بر پاسخ به این سوالات را داریم:

الف) دعا برای عموم مؤمنان و پدر و مادر به ویژه، به هر زبان و هر شکلی که باشد، پسندیده است؛ فرزندان می‌توانند به تناسب معلومات خود هر نوع دعایی را در حق والدین خود داشته باشند. در قرآن و روایات نیز نمونه‌های برای آن بیان شده است؛ مانند:

با طلب مغفرت و آمرزش برای پدر و مادر و پرداخت دیون و قرض های آنان و به جا آوردن قضای عباداتشان و انجام کارهای خیر و صدقه برای آنان و تمام کارهایی که باعث رسیدن ثواب به ایشان می‌شود، به آنان نیکی کن.

۱- «ربّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیرا»؛[۱] پروردگارا، همان گونه که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده. 

خداوند در این آیه که درباره پدر و مادر است، می‌فرماید که تنها به رحمت و مهربانی خود اکتفا نکن؛ بلکه برای آنان، رحمت واسعه الهی را بخواه و بگو: پروردگارا! همان گونه که آنها مرا در کودکی تربیت کردند، به آنان رحم و عطوفت خویش را فرو فرست.

۲- «ربَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ»؛ [۲] پروردگارا، من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا می‌شود، بیامرز.

۳- «ربّ اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ»[۳] پروردگارا مرا، و پدر و مادرم را بیامرز.

۴- امام سجاد(علیه السلام) در یکی از دعاهای خود در صحیفه سجادیه، توصیف جامعی از موقعیت برجسته پدر و مادر، منزلت والای ایشان و حقوق و تکالیفی که فرزندان نسبت به آنان دارند، بیان نموده اند. یکی از نکات ارزشمندی که از این دعای شریف به دست می‌آید، این است که باید در حق والدین خود دعا کنیم. حضرتش در فرازی از این دعا چنین می‌فرماید: [۴]

خداوندا، پس از هر نماز من و در هر وقت دیگر از اوقات شب و در هر ساعت از ساعات روز، پدر و مادرم را از یاد من مبر.

بار خدایا، درود فرست بر محمد و خاندانش و مرا به سبب دعایی که در حق ایشان می‌کنم بیامرز و آن دو را به سبب نیکی و مهربانی که در حق من کرده اند از مغفرت خویش بهره‌مند فرما و به شفاعت من از ایشان خشنود شو و نیک خشنود شو. و آنان را گرامی دار و به جاهای امن و آسایش بهشت رسان.

خداوندا، آن دو را شفیع من گردان اگر آنها را پیش از من آمرزیده ای، و مرا شفیع ایشان گردان اگر مرا پیش از ایشان آمرزیده‌ای، تا من و پدر و مادرم در سایه لطف و رأفت تو، در سرای کرامت و جایگاه مغفرت و رحمت تو، همنشین هم گردیم، که تو را بخشایش بزرگ است و نعمت قدیم. و تو مهربان ترین مهربانانی.

ب) در وجوب نیکی به والدین و دعای خیر برای آنان فرقی بین زنده بودن و بعد از مرگشان نیست؛ یعنی فرزند وظیفه دارد همیشه از درگاه پروردگار برای آنان دعا و استغفار نماید.
امام صادق(علیه السلام) در زمینه نیکی به پدر و مادر می‌فرمایند: [۵] چه چیز مانع از آن می‌شود که به پدر و مادرتان در دنیا و پس از مرگ نیکی کنید؟! برای آنها نماز بخوانید، صدقه دهید، حج بگذارید، روزه بگیرید و…؛ زیرا خداوند به نیکی شما خیر زیاد می‌دهد.
در روایت آمده است، روزی فردی به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: مرا نصیحت کنید. پیامبر فرمودند: [۶] تو را به پدر و مادرت سفارش می‌کنم که به آنان در زنده بودن و بعد از مرگشان نیکی کنی و اگر به تو امر کردند که از خانواده و مالت بگذری، چنین کن؛ زیرا این جزئی از ایمان است.
علامه مجلسی(ره) در شرح نیکی به پدر و مادری که از دنیا رفته اند، می‌گوید: «با طلب مغفرت و آمرزش برای پدر و مادر و پرداخت دیون و قرض های آنان و به جا آوردن قضای عباداتشان و انجام کارهای خیر و صدقه برای آنان و تمام کارهایی که باعث رسیدن ثواب به ایشان می‌شود، به آنان نیکی کن».[۷]

بنابراین به طور خلاصه از جمله بهترین کارهایی که فرزند می‌تواند برای پدر و مادر خویش بعد از مرگشان انجام دهد، عبارتند است از:

۱- انجام واجباتی که آنها در حال زنده بودنشان از انجام آن بازمانده اند؛ مانند حج، نماز، روزه و پرداخت بدهی مالی که داشته اند.

۲- عمل به آنچه وصیت نموده اند.

۳- فراموش نکردن آنها تا آخر عمر؛ یعنی به نیابت از آنها صدقه دهد و اعمال مستحبی را به قصد ایشان انجام دهد و تا می‌تواند برایشان خیرات بفرستد و… . یکی از راههای به دست رضایت والدین این است که در حق آنها، چه زنده و چه مرده، دعا کنیم. بنابراین باید بدانیم کدام دعاها بهترین دعا برای پدر و مادر است؟ و بهترین فرزند بعد از فوت پدر و مادر کیست؟ و چه وظایفی بعد از مرگ والدین بر عهده فرزند است؟

۴- طلب مغفرت برای والدین یکی دیگر از وظایف مهم فرزند در قبال پدر و مادر بعد از مرگ آنها است. فرزند باید در حق آنها دعای خیر کند و طلب مغفرت نماید، به ویژه در صورتی که انسان بداند که پدر و مادرش در زندگی خود از نظر اعمال، رفتار و انجام عبادات خدای نکرده، نواقصی داشته اند، در این صورت طلب عفو و مغفرت می‌تواند بسیار مفید باشد.

۵- به نیکی یاد کردن از پدر و مادر: انسان وظیفه دارد که احترام پدر و مادر را حتّی بعد از مرگشان حفظ کند و همیشه از آنها به خوبی یاد کند.

۶- نگه داشتن حرمت آنها بعد از مرگشان. فرزند با رفتار و کردار شایسته در جامعه باعث دعای خیر مردم برای پدر و مادر خویش شده و وجود خود را صدقه جاریه‌ای برای والدینش قرار می‌دهد.

ج) امام باقر(علیه السلام) فرمود: همانا بنده‌ای نسبت به پدر و مادر خویش در زمان حیاتشان نیکوکار است، سپس آنها می‌میرند و او بدهی آنها را نمی‌پردازد و برای آنها آمرزش نمی‌خواهد؛ لذا خدا او را عاق و نافرمان می‌نویسد. اما بنده دیگر در زمان حیات پدر و مادر خود، عاق آنها است و نسبت به آنها نیکی نمی‌کند، ولی چون از دنیا رفتند بدهی آنها را می‌پردازد و برای آنها آمرزش می‌خواهد و خدای عزوجل او را نیکوکار می‌نویسد. [۸]
و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد فرزندان نیکوکار فرمود: سرور نیکان در روز قیامت، مردی است که بعد از مرگ پدر و مادرش به آنان نیکی کرده باشد. [۹]
بنابراین فرزند خوب، فرزندی است که هر آنچه در توان دارد، نسبت به پدر و مادرش انجام دهد، اعم از دعا و خیرات.

پی‌نوشت‌ها
[۱]. اسراء، ۲۴٫
[۲]. ابراهیم، ۴۱٫
[۳]. نوح، ۲۷٫
[۴]. علی بن الحسین علیه السلام، امام چهارم، الصحیفه السجادیه، ص ۱۱۸ قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول.
[۵]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۲، ص ۱۵۹، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
[۶]. همان، ج ۲، ص ۱۵۸٫
[۷]. مجلسی. محمد باقر، مرآه العقول، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج ۸، ص ۳۹۳، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق .
[۸]. کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص ۳۳، قم، المطبعه العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق.
[۹]. مجلسی. محمد باقر، بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۸۶، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله و سلم) سَیِّدُ الْأَبْرَارِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ رَجُلٌ بَرَّ وَالِدَیْهِ بَعْدَ مَوْتِهِمَا».

منابع
سایت اسلام کوئیست؛

تعلیمات اسلامی واشنگتن؛

کتاب: مقام پدر و مادر در اسلام زین العابدین احمدی، حسنعلی احمدی

منبع: فرآوری: آمنه اسفندیاری؛ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان